Telifli kitap basan yayınevleri nelerdir? Telif ücreti nedir ve nasıl hesaplanır? Loti Kitap ekibi olarak sizler için telifli kitap basan yayınevlerinin sistemlerini derledik.
Telifli kitap basan yayınevleri
Telifli kitap basan yayınevleri demek, eser sahiplerine çeşitli periyotlarla satılan kitaplar üzerinden telif ücreti ödeyen yayınevleri demektedir. Hali hazırda birçok yayınevi yazarlarına telif ücreti ödemektedirler. Fakat bu telif ücretlerinin nasıl hesaplandığı, hangi periyotlarla ödendiği ve telif oranları konusunu biraz açmakta yarar vardır.
Telif ücreti nedir?
Telif ücreti, yazarlar ve yayınevleri arasında eser yayınlama sözleşmesi yapılırken sözleşme içerisinde belirtilen oranlarda bir kazanç sistemidir. Buna aynı zamanda telif hakkı da denilmektedir. Örnek olması açısından, eser sahibi eserinden yüzde 8 oranında telif alabilmektedir. Böylelikle yazar satılan her kitabından pasif gelir elde edebileceği gibi, çok satarsa aktif bir gelir de elde edebilmektedir.
Kural olarak bir eserin yayınlanması için yazar ve yayınevi arasında Kültür Bakanlığı’nın belirlediği standartlarda sözleşme yapılması şarttır. Bu sözleşmede eser yayınlama haklarının ne kadar süreliğine ve hangi koşullarla yayınevine devredildiği belirtilir. Koşulların içerisinde de telif oranı da net bir şekilde belirlenir.
Telif oranları nedir?
Telif oranları, yazar ile yayınevi arasındaki anlaşmaya bağlı olarak değişen oranlardır. Günümüzde ortalama olarak yüzde 5 ila yüzde 12 arasında telif oranları değişmektedir. Bunun üzerindeki telif oranları da mevcuttur. Yine buna ek olarak, bazı yazarlar hiçbir şekilde telif ücreti talep etmemektedirler. Buna ise telifsiz ya da telif dışı kitap da denilebilmektedir. Ancak yazarın telif ücreti talep etmediği sözleşmede net bir şekilde vurgulanmalıdır.
Bazı yerlerde yüzde 40 yüzde 50 gibi uçuk telif oran teklifleri görünmektedir. Yazarların bu oranları gördüklerinde temkinli yaklaşmalarında yarar vardır. Çünkü yayınevlerinde kitaplar üretildikten sonra dağıtımcı ya da son satıcıya yüzde 50 yüzde 60 oranlarında indirimli verilmekte, dağıtımcı ve satıcılar da bu indirimi okurlara yüzde 20 yüzde 30 oranlarında yansıtmaktadır. Özellikle internet satış sitelerinde gördüğünüz indirimler bu şekilde oluşmaktadır. Teknik açıdan bakıldığında ise, zaten eserin yüzde 50 oranında indirimli piyasaya dağıtımını sağlayan bir yayınevinin eser sahibine de yüzde 50 telif vermesi imkânsız ve akıl dışıdır. Yayınevinin hiç kar etmeden, hatta zarar ederek iş yapması demektir. Bu nedenle uçuk telif oranları teklif eden yayınevlerinin sistemlerini iyi araştırmak gerekmektedir.
Telifle kitap basan yayınevleri eğer özel bir sistemde çalışmıyorsa yazarlara sunabilecekleri telif oranları yüzde 5 ila yüzde 12 arasında değişir. Bazı çoksatan kitaplar ya da indirim oranı düşük olan kitaplarda bu oran istisna olarak yüzde 15 ila yüzde 20’ye kadar çıkabilir. Fakat dediğimiz gibi bu durum bir hayli istisna ve çok popüler ve çoksatan yazarlar için geçerlidir.
Telifli kitap basan yayınevlerinde telif ücreti nasıl hesaplanır?
Telif ücreti belirlenmesinde sözleşmede bazı noktaların net olarak belirlenmesi gerekmektedir. Bunları kısaca şöyledir:
- Telif oranı
- Brüt ya da net olup olmadığı
- Liste fiyatı üzerinden olup olmadığı
Telif oranı az önce de belirttiğimiz oranlardadır. Brüt ya da net olup olmadığı ise eser sahibinin ödemesi gereken vergi (stopaj) durumuna göre belirlenmektedir. Örneğin brüt ifadesi yer alıyorsa, eser sahibinin brüt kazancı hesaplanır, daha sonra bunun vergisi düşülerek yazara kalan kısmı ödenir. Net ifadesi yer alıyorsa yazara ödenek net tutardır ve vergiyi ayrıca yayınevi öder. Kural olarak telif hak edişleri genellikle brüt tutar üzerinden hesaplanır. Eser sahibi vergi mükellefi değilse, yayınevi eser sahibinin ödemesi gereken vergiyi üstlenir. Ödemesi gereken vergiyi kesinti olarak belirler, geri kalan tutarı eser sahibine, vergi tutarını da eser sahibi adına vergi dairesine öder.
Liste fiyatı üzerinden olup olmaması ise en dikkat edilmesi gereken durumdur. Yaygın olarak yayınevleri sözleşmelerde açık açık belirterek liste fiyatı üzerinden telif oranını belirler. Örnek olması açısından, bir kitabın liste fiyatının 100 TL olduğunu varsayalım. Yayınevi bu kitabı dağıtımcıya ya da son satıcıya değişik oranlarda indirimlerle verebilir. Bir dağıtımcıya yüzde 40 iskonto yaparken bir başkasına yüzde 50 ya da 60 yapabilir. Bu iskontolar eser sahiplerini ilgilendiren durumlar değildir. İşte liste fiyatı üzerinden telif hesaplanması burada önem kazanmaktadır. Eserin telif oranını yüzde 8 olduğunu düşünürsek; liste fiyatı üzerinden brüt 8 TL’lik bir telif kazancı demektir. Yayınevi ister 40 iskonto ile ister 60 iskontoyla piyasaya kitabı versin, her halükârda yazara brüt 8 TL’lik bir ödeme gerçekleştirir. Çünkü eserin liste fiyatı aynıdır. Hem kural olarak hem etik olarak hem de mantık olarak da doğru olan budur. Ancak istisna yayınevleri sözleşmelerine dağıtımcı indiriminden ve masraflardan sonra yüzde 8 gibi bir ifade yazabilir. Bunun takibi ise neredeyse imkansızdır. Çünkü eser sahibinin yayınevini takip etmesi, hangi dağıtımcıya hangi indirimlerle kitabını verdiğini tespit etmesi olanaksızdır.
Dikkat edilmesi gereken önemli kısım budur. Yüzde 40-50 gibi telif verdiğini iddia eden bazı yayınevleri sözleşme içerisinde böyle ifadeler kullanmaktadır. Genellikle de dağıtımcı indirimini yüzde 60, diğer masrafları da yüzde 20 olarak belirlerler. Yazara ise geri kalan kısmın, yani yüzde 20’nin yüzde 40’ı oranında telif ödemektedir. Telif oranı yüksek gibi görünmekte ancak gerçekte öyle değildir. Örnek olması açısından; 100 TL liste fiyatı üzerinden hesap yaparsak; liste fiyatı üzerinden yüzde 8 telif veren yayınevi kitap başına 8 TL ödeme gerçekleştirecekken, bahsettiğimiz şekilde dağıtımcı indirimi ve giderden sonra yüzde 40 ödeyen yayınevi de 8 TL ödeme yapacaktır. Telif oranı yüksek gibi görünmekte fakat durum değişmektedir. Hatta bu şekilde yapıp yüzde 20 telif oranı konduğunda ise kitap başına 4 TL telif düşmektedir. Oransal açıdan yüksek görünmesine karşın pratikte yarı yarıya kadar düşüktür.
Bu nedenden dolayı yazarların böyle yüksek telif vaatlerine karşı dikkatli olmaları ve sözleşme maddelerindeki satır aralarına dikkat etmeleri gerekmektedir.
Telifli kitap bastırmak istiyorum
Sizlerde kitaplarınızdan gelir elde edebileceğiniz bir şekilde telifli kitap bastırmak istiyorum diyorsanız Loti Kitap ekibiyle iletişime geçebilirsiniz. Telif oranlarımızdan ödeme periyotlarına, basım maliyetlerinden diğer birçok farklı konuya kadar detaylıca bilgi alabilirsiniz. Bizimle iletişim sayfamızdan ya da Whatsapp hattımızdan iletişime geçebilirsiniz.
